Panslawismus - Der erste Slawenkongress
[p. 178]
107. Panslawizm. – Pierwszy kongres słowiański.
Już w pierwszym okresie rewolucji okazało sie jasnem, że nawet pełne swobody konstytucyjne nie dadzą narodom słabszym dostatecznego zabezpieczenia przed przewagą narodów wielkich, kulturalnie silnych i dobrze zorganizowanych. W takiem niekorzystnem położeniu mogły sie znaleźć narody słowiańskie w Austrji, z których każdy zosobna nie czuł sie dośc silnym, aby mógł przeciwstawić się Niemcom lub nawet Węgrom. Stąd wypłynęło odczucie potrzeby porozumienia się wszystkich Słowian celem utworzenia jednego wspólnego frontu do przeprowadzenia ideałów narodowych. Myśl ta, określana nazwą panslawizmu, krzewiła się najsilniej wśród Czechów. Najpierw uczeni czescy, zajmując sie badaniem języków słowiańskich (Paweł Šafařik: Starożytności słowiańskie) , doszli do wniosku, że gdyby wszyscy Słowianie, którzy stanowią tak znaczną siłę liczebną, a odznaczają się nadto wrodzonemi zdolnościami, połączyli się w jeden związek, czy ciało, to utworzyliby największą w Europie potegę. Wtedy oparliby się zwycięsko nietylko naporowi Niemców (których Czesi ze względów na stosunki w swym kraju uważali za głównych wrogów Słowiańszczyzny), lecz także w całym świecie mogliby odegrać naczelną rolę. Oczywiście w tym zamierzonym związku słowiańskim przyznawali sobie przewodnictwo, uważając się za najbardziej wśród Słowian kulturalny naród.
Panslawizm nie był ideą zupełnie nową. Zjawia się on przedewszystkiem w Rosji, gdzie niektórzy literaci, głosząc bliski koniec zgniłej kultury Zachodu i stając w obronie „braci” Słowian, jęczących w niewoli austrjackiej i tureckiej, wskazywali dla nich ratunek w oparciu o Rosję oswobodzicielkę. Ta myśl, która bardzo odpowiadała politycznym planom zaborczym Rosji, występuje także niekiedy i w Polsce. Staszic, dawny wróg Rosji, doszedł u schyłku życia (w „Myślach o równowadze politycznej Europy”, 1815) do wniosku, że „ połączenie Słowian w Cesarstwie Rosyjskiem sprowadzi takie zrzeszenie narodów Europy, iż zniszczy w niej wojny i nada tej części świata stały pokój ”, Polakom zaś przyniesie bezpośrednio tę korzyść, że obroni ich przed Teutonami (Niemcami).
